Kujt nuk i ndodh të flasë me veten apo të kapë dikë duke e bërë këtë? Ky është një fenomen normal për shkak të strukturës së trurit, i cili mendon “me zë të lartë”.
Të paktën ndonjëherë, të gjithëve u ka ndodhur të gjejnë veten duke folur me zë të lartë me veten e tyre, ndoshta në një moment stresi. Disa e bëjnë këtë për të bindur veten për diçka, të tjerë thjesht për të riparë një fjalim të vështirë që herët a vonë do t’i duhet t’ia japin dikujt, të tjerë për të mësuar përmendësh më mirë informacionin.
Çfarë është soliloku?
Nuk ka asgjë të çuditshme: soliloku nuk është gjë tjetër veçse dalja jashtë të ashtuquajturit “diskursi i brendshëm”, mënyra më e zakonshme në të cilën marrin formë mendimet tona, të cilat shpesh shprehen pikërisht me fjalë. Në kokën tonë biseda është e vazhdueshme: “Të bëj këtë apo atë?”, “Do dal së shpejti, do marr çadrën”, “Sot do të shoh Karlon, do t’i sjell punën” etj.
Tashmë nga këta shembuj është e qartë se cili është zakonisht qëllimi i të folurit me veten: t’i japë vetes udhëzime dhe të kujtojë më mirë diçka. Dhe nuk është për t’u habitur nëse ky ligjërim herë pas here vjen në buzë në mënyrë të pavullnetshme dhe bëhet i dëgjueshëm edhe për të tjerët: do të thotë vetëm se mekanizmi cerebral i cili në këto raste pengon artikulimin e fjalëve nuk aktivizohet (ose aktivizohet vetëm pjesërisht).
Duke vëzhguar një tru që mendon me rezonancë magnetike, në fakt, disa grupe kërkimore kanë parë zonat e lidhura me lëvizjen e muskujve që na lejojnë të flasim “të ndezura” edhe nëse individi që mendon më pas qëndron i heshtur, duke pasur parasysh se të tjerët zonat e trurit në fakt bllokojnë lëvizjen. Por ka raste që (në kohë stresi, në fakt) ky mekanizëm nuk funksionon në të mirën e tij dhe mendimet “dalin” në një fjalim të vërtetë. Një fenomen në të cilin dallimet individuale janë shumë të theksuara: ka nga ata që shumë rrallë e gjejnë veten duke folur me veten dhe nga ata që e bëjnë këtë praktikisht çdo ditë, pa demonstruar asgjë anormale.
Pse fëmijët flasin me veten?
Studimi i të folurit të brendshëm, në fund të fundit, ka përfshirë disa shkencëtarë për shumë vite, sepse prek tema magjepsëse dhe pjesërisht ende misterioze si lindja e mendimeve, ndjenja e vetvetes dhe natyra e vetëdijes. Psikologu Lev Vygotsky, gati një shekull më parë, ishte i pari që vuri re se të folurit me vetveten zhvillohet së bashku me të folurit aktual: rreth moshës 2 ose 3 vjeç, fëmijët fillojnë të flasin me veten gjatë lojës dhe pastaj gradualisht ndalojnë së bëri me zë të lartë, por sigurisht që ata vazhdojnë t’i thonë gjëra vetes gjatë gjithë jetës së tyre.
Gjatë këtyre fjalimeve, të vegjlit, ashtu si të rriturit në fund të fundit, i japin njëri-tjetrit udhëzime dhe inkurajojnë veten, ndoshta duke përsëritur frazat që kanë dëgjuar nga prindërit ose mësuesit e tyre.
Çfarë do të thotë të dëgjosh mendimet?
Por të folurit e brendshëm, të paktën tek të rriturit, nuk është gjithmonë i qëllimshëm. Në disa eksperimente të imazhit të trurit, të kryera nga Charles Fernyhough nga Universiteti Durham (MB) mbi një grup vullnetarësh të cilët u pyetën rastësisht se çfarë po mendonin ndërsa ishin brenda një aparati MRI, është parë se në disa raste rajonet e hemisferës së majtë ( duke përfshirë zonën e Brokës dhe lobulin parietal inferior) normalisht të lidhura me emetimin e gjuhës “të ndezur” së bashku me mendimet, por në të tjerat u aktivizuan më shumë rajone të trurit që zakonisht lidhen me perceptimet dëgjimore.
Në rastin e parë, vullnetarët deklaruan se po mendonin qëllimisht diçka, në rastin e dytë se ata kryesisht po “dëgjonin” mendimet e tyre ndërsa mendja endet e lirë (një situatë që ndodh kryesisht në pushim dhe që përfshin rrjete nervore të ndryshme nga ato të të folurit e brendshme e qëllimshme).
Çfarë është diskutimi i brendshëm?
Prandaj, mekanizmi me të cilin shprehet zëri ynë i brendshëm është më kompleks se sa kishte supozuar Vygotsky. Për më tepër, studimi nga Gary Oppenheim dhe Gary Dell nga Universiteti i Illinois ka treguar se ndonjëherë të folurit e brendshëm është shumë i ngjashëm me një seri fjalësh të heshtura, ndërsa herë të tjera është shumë më abstrakt dhe nuk i ka të gjitha karakteristikat e gjuhës aktuale (kjo humbet ritmin e tij, për shembull). Nga rruga, studimet e Fernyhough kanë treguar se të paktën 60% e njerëzve raportojnë se fjalimi i tyre i brendshëm është më shumë një dialog midis tyre dhe një “zëri” tjetër dhe nuk mund të quhet monolog.
Kjo ndodh sepse, përveçse ka një rol të rëndësishëm në rregullimin e sjelljes (është thelbësore për shembull në vetëkontroll, siç është demonstruar nga disa studiues në Universitetin e Torontos), fjalimi i brendshëm shërben gjithashtu për të motivuar veten kur dikush ka për të bërë diçka. Thjesht mendoni për atletët që shpesh kapen nga kamerat ndërsa flasin me veten për të inkurajuar njëri-tjetrin dhe për të rishikuar mendërisht lëvizjet e nevojshme për performancën.
Të flasësh me zë të lartë (ose të ulët)
Në këto raste ne dëgjojmë “zërin” e dikujt afër nesh (duke menduar për këshillën e një trajneri, për shembull). Për më tepër, në çfarëdo forme që shfaqet (dialog ose monolog), zëri ynë i brendshëm duket se ka një rëndësi të madhe për të na bërë të vetëdijshëm se kush jemi si individë: «Të folurit e brendshëm na lejon të analizojmë verbalisht emocionet, motivimet, impulset dhe modelet tona të sjelljes, duke sjellë në ndërgjegje atë që do të mbetej e zhytur në nënndërgjegjeshëm”, argumenton psikologu Alain Morin, i Universitetit Mount Royal të Calgary (Kanada), një nga studiuesit më të rëndësishëm të përtypjes së brendshme.
Në fund të fundit, secili flet me vete me zë të ulët dhe, shpesh, me zë të lartë: njerëz të shurdhër janë vërejtur duke bërë solokue të gjata duke përdorur gjuhën e shenjave. Sipas Ethan Kross, neurolog eksperimental dhe themelues i laboratorit mbi emocionet dhe vetëkontrollin në Universitetin e Miçiganit, të folurit e brendshëm është pikërisht mekanizmi që qëndron në themel të praktikave të lashta si lutja e heshtur dhe meditimi.
