Ashtu si në fabulën e Ezopit, askush nuk i beson atij që thërret “ujku!”, por në fund ujku vjen dhe bën një festë mbretërore. Një metaforë e ashpër për Evropën e cicaleve dhe milingonave, e vendeve të virtytshme dhe atyre shpërdoruese. Irlanda, Greqia, Portugalia, Italia – të gjitha kanë kaluar mësime të dhimbshme për financat publike.
Tani, është Franca që luan rolin e “të sëmurit të madh të Evropës”, një status i diktuar nga një borxh publik jashtë kontrollit dhe një krizë politike pa dalje, e paaftë për të prodhuar zgjidhje. Për më tepër, rasti francez mund të shkaktojë efekt domino në tregjet evropiane – pikërisht në një moment kur BE ka nevojë për stabilitet dhe iniciativë, përballë sfidave si: lufta tregtare, konflikti në Ukrainë, marrëdhëniet e vështira me SHBA dhe blloku agresiv i BRICS-it.
Votëbesimi në Parlament
Shkëndija që mund të shpërthejë krizën është vota e 8 shtatorit, ku Asambleja Kombëtare do të vendosë për besimin ndaj qeverisë. Kryeministri François Bayrou po përpiqet të miratojë masa financiare që parashikojnë një ulje të shpenzimeve prej rreth 44 miliardë euro, por ballafaqohet me kundërshtime nga e djathta dhe e majta. Presidenti Emmanuel Macron po izolohet gjithnjë e më shumë, mbështetja e tij në parlament është minimale, dhe mund të përballet me zgjedhje të parakohshme, madje edhe dorëheqje.
Mobilizimi popullor
Bayrou ka paralajmëruar një ditë të mobilizimit kombëtar kundër qeverisë më 10 shtator. Në vend që të përjetojë një disfatë poshtëruese në parlament, ai ka zgjedhur pothuajse vetëvrasjen politike. Një sondazh tregon se shumica e francezëve do të donin zgjedhje të reja presidenciale dhe legjislative nëse bie qeveria.
Miliardat e borxhit
Francezët janë të njohur për protestat dhe mobilizimin, shpesh të joshur nga ekstremet politike dhe ideja e revolucionit. Por askush nuk duket i gatshëm të vërë në diskutim “shtetin e mirëqenies”, i cili ka grumbulluar 3,300 miliardë euro borxh publik (5.4% e PBB-së), që i bie rreth 50 mijë euro për çdo francez. Refuzohet edhe sakrifica më minimale – si propozimi për të hequr dy ditë pushimi zyrtar.
Situata është aq e rëndë, saqë disa e krahasojnë me krizën greke, duke përmendur edhe mundësinë e një ndërhyrjeje nga FMN-ja. Investitorët kanë frikë nga një tjetër rënie e qeverisë.
Rënia e bursës
Indeksi CAC 40, treguesi kryesor i bursës së Parisit, ka shënuar rënie të vazhdueshme. Interesi për obligacionet franceze 10-vjeçare është rritur – duke kaluar Greqinë dhe Portugalinë, madje po afrohet me atë të Italisë. Ironikisht, Italia sot shihet me më shumë besim nga tregjet sesa Franca, së bashku me Greqinë dhe Spanjën – dikur të stigmatizuara nga bërthama e fortë e BE-së, si Gjermania dhe Holanda.
Gjermania gjithashtu në vështirësi
Edhe Gjermania nuk është në formë të mirë – është në recesion. Motori franko-gjerman është i bllokuar. Revista The Economist ka përmendur “rilindjen e shpejtë” të vendeve PIGS (Portugali, Itali, Greqi, Spanjë), një akronim përçmues i përdorur gjatë krizës financiare të 2008-ës.
Barra e Parisit
Në një fjalim dramatik në fund të gushtit, Bayrou përsëriti se Franca po fundoset me nga 12 milionë euro borxh çdo orë. Ai krahasoi shtetin me një anije që merr ujë që nga viti 1974, viti i fundit kur Franca pati një buxhet në ekuilibër.
Në një intervistë televizive, Bayrou akuzoi Italinë për “dumping fiskal”, duke thënë se po tërheq të pasurit francezë. Por harron se kjo praktikë është e përhapur në gjithë Evropën – nga Greqia te Portugalia, dhe francezët e pasur kanë ikur në Belgjikë, Zvicër, Portugali dhe më së fundi në Itali.
Taksat më të larta në botë
Franca ka një nga normat më të larta të taksave në botë, me një sistem që pretendon të jetë progresiv, por që mbështetet kryesisht te shtresat më të pasura, ndërsa miliona qytetarë përjashtohen nga pagesa e taksave. Sipas ish-kryeekonomistit të FMN-së, Olivier Blanchard:
“Stabilizimi i borxhit publik ndaj PBB-së kërkon që Franca të gjejë 150 miliardë euro, përmes uljes së shpenzimeve dhe rritjes së të ardhurave.” E djathta ekstreme fajëson për krizën shtetin social, emigracionin dhe BE-në.
Recetat e majta redistributive
E majta ekstreme kërkon rritje taksash për të pasurit, edhe pse ata tashmë mbajnë pjesën më të madhe të financimit të shtetit. Rritja e borxhit u përshpejtua mes viteve 2019–2023 për shkak të Covid-it dhe mbështetjes për Ukrainën, por gjithsesi ka qenë më e madhe se mesatarja e eurozonës. Gjatë presidencës Macron, borxhi është rritur me mbi 1,000 miliardë euro. Reformat strukturore të shumëpërfolura nuk janë zbatuar realisht, dhe shpenzimet publike po vazhdojnë të rriten, veçanërisht në administratë, pensione dhe kujdes shëndetësor e social.
Hua më të shtrenjta
Në fund të gushtit, sipas revistës Le Point, Franca ka marrë hua me kushte më të këqija se Italia – një situatë e paprecedentë që nga krijimi i eurozonës. Zyrtarët francezë, që historikisht shikonin vetëm “spread-in” me Gjermaninë, tani duhet të krahasohen me Italinë, çka po shihet si traumë. “Sa kohë që fqinjët tanë nuk po bënin përpjekje dhe Gjermania po merrte hua në masë, Franca mund të sillej si nxënësi i keq. Tani, ajo është pasagjeri i fundit ilegal në eurozonë. Të gjithë të tjerët kanë bërë sakrifica, sidomos për pensionet. Nuk do të lejojnë që ne ta kalojmë pa pasoja.” Franca ka edhe një rrezik tjetër: Gjermania po hyn në borxh masiv për të rritur investimet në mbrojtje, çka do të bëjë që investitorët të preferojnë obligacionet gjermane, duke e detyruar Francën të huazojë me interesa më të larta./Corriere Della Sera
