Qeveria maqedonase ka mundësi reale të mbyllë një nga çështjet më të gjata dhe më të ndjeshme financiare në sektorin publik — borxhin e Hekurudhave të Maqedonisë – Transport SHA Shkup ndaj Hekurudhave Kroate Cargo, i cili nga 3.8 milionë euro është rritur në pothuajse 25 milionë euro.
Sipas dokumenteve zyrtare, borxhi ndërkombëtarisht i njohur i Hekurudhave të Maqedonisë – Transport SHA, që daton më shumë se 20 vjet më parë, është rritur në mënyrë të vazhdueshme për shkak të mosreagimit institucional. Nga shuma fillestare prej 3,842,386 euro, deri më 31 gusht 2024, borxhi ka arritur në 24,731,468 euro, ndërsa vetëm interesi vjetor shkon në rreth 2 milionë euro.
Ky detyrim është përcaktuar zyrtarisht në Planin e ndarjes së Hekurudhave të Maqedonisë, i miratuar me Vendim të Qeverisë më 8 maj 2007, dhe është konfirmuar nga tetë ish-drejtorë të Hekurudhave të Maqedonisë – Transport SHA.
Megjithatë, asnjë qeveri deri më sot nuk ka ndërmarrë hapa konkretë për zgjidhjen e borxhit, duke lejuar që interesi të rrisë çdo vit shumën totale.
CIOS Zagreb kërkon zgjidhje paqësore – procesi gjyqësor nis në tetor
Kompania CIOS Zagreb, si trashëgimtare ligjore e kërkesës për pagesë, prej vitesh i dërgon kërkesa Hekurudhave të Maqedonisë – Transport SHA për zgjidhje paqësore dhe marrëveshje dypalëshe.
Megjithatë, asnjë iniciativë konkrete nuk është ndërmarrë nga autoritetet maqedonase. Si pasojë, seanca e parë gjyqësore për këtë rast është caktuar për tetorin e këtij viti, çka mund të hapë një proces të gjatë ligjor dhe me kosto të lartë për ndërmarrjen shtetërore.
Evropa jep shembull: fshirje kamatash dhe garanci shtetërore
Në disa shtete evropiane, hekurudha kombëtare kanë zgjidhur raste të ngjashme përmes ndërmjetësimit të Unionit Ndërkombëtar të Hekurudhave (UIC), duke arritur marrëveshje për fshirje të kamatave dhe garanci shtetërore për pagesë.
Ekspertët vlerësojnë se një model i ngjashëm mund të zbatohet edhe për Hekurudhat e Maqedonisë – Transport SHA, me qëllim që të shmanget dëmi financiar dhe reputacional ndaj ndërmarrjes dhe shtetit.
Tetë drejtorë e kanë konfirmuar borxhin, institucionet ende heshtin
Në planet vjetore të biznesit të Hekurudhave të Maqedonisë – Transport SHA, borxhi ndaj Hekurudhave Kroate Cargo figuron çdo vit si detyrim aktiv dhe i njohur ligjërisht.
Tetë drejtorë të ndryshëm gjatë dy dekadave të fundit e kanë nënshkruar dhe konfirmuar këtë detyrim financiar.
Pavarësisht kësaj, institucionet shtetërore mbeten pasive, duke lejuar që borxhi të arrijë përmasa alarmante dhe të rëndojë më tej mbi buxhetin e ndërmarrjes dhe të shtetit.
